Skolyozun cərrahi müalicəsi

Əgər əyrilik 50 dərəcənin üzərindədirsə və uşaq hələ də büyüyürsə əksər hallarda skolyozlar cərrahi əməliyyat olunurlar. Skolyozlarda 50 dərəcədən yuxarı əyriliklər böyümə sona çatdıqdan sonra da artmaya davam edir. Bu səbəblə gələcəkdə ola biləcək ağırlaşmaları və kosmetik qüsurların qarşisini almaq üçün cərrahi müdaxilə tətbiq olunmaqdadir. Bəzi erkən başlanğıclı və andangəlmə skolyozlarda əyrilik 50 dərəcəyə gəlmədən öncə də cərrahi müalicə tətbiq olunmaqdadir.

Skolyoz və kifoz cərrahisində onurğadakı əyriliyi düzəltmək üçün titandan hazirlanmiş metal çubuqlar, vidalar və qarmaqlar istifadə olunmaqdadir. Ancak bu metallar üzərinə düşən yükə bəzən tab gətirib dayanamazlar. Bu səbəblə bu cihazlar fəqərələrə taxıldıqdan sonra xəstənin öz sümüyündən alınan parçalar fəqərələrin arxa və yan hissələrinə yerleşdirilir. Bu sümük parçaları fəqərələr ilə qaynaşır və metallara, onurğa sütünuna möhkəmlik vermiş olur ki, bu prosesə sümük füzyonu deyilir. Qalıcı skolyoz əməliyatlarında gərəkli cihazlar fəqərələrə uygulandıktan sonra sümük füzyon yapılır. Sümük füzyon yapılmaz isə bu metaller qirila bilər. Füzyon yapıldıktan sonra da füzyon olunan bölgəlerdə onurğa sütununda böyümə, uzanma olmaz.

Erken başlayan skolyozda göğüs kafesi tam gelişemeyecek ve dolayısıyla da akciğerlerin gelişimi de sekteye uğrayacaktır. Zamanında erkenden önlem alınmaz ise hastalarda solunun güçlüğü, akciğerlerde yüksek tansiyon ve kalp yetmezliği ile bu hastalar hayatlarını kaybetmektedirler.

Erken başlangıçlı skolyozda füzyonsuz cerrahi yapılmalıdır. aşağıdakı yöntemler kullanılmaktadır:

1. Uzatılan çubuklar
2. VEPTR
3. MAGEC (MAGnetic Expansion Control)

Uzatılan çubuqlar

Onurğa əyriliyinin sadəcə üst və alt qisimlərində onurğaya dayanaq olacaq vida və ya qarmaqlar təsbit olunur və bunlar titanum çubuqlar bağlanilir. Bu çubuqlar əzələ üzərində sümüklər açılmadan yan yana və ya uc uca gətirilərək birbirləriylə bağlantı qurulur. Təqribən 6 aydan bir yetkinlik tamamlanıncaya qədər sadəcə bağlantı yerlərindən açılaraq çubuqlar uzatılabilinir. Boy atma dövrü tamamlandiqdan sonra qalici skolyoz əməliyyati icra olunur.

Uzatılabilen çubuk sistemi

VEPTR

İngilizce Vertical Expandible Prosthetic Titanium Rib sözlərinin baş hərflərindən götürülmüşdür. Tərcümədə “ Vertikal Uzatılabilən Yapay Titan Qabirğa ” mənasina gəlməkdədir. VEPTR Teksas Üniversitetinin uşaq ortopedisti olan profesör Dr. Richard M. Campbell tərəfindan icad olunmuşdur. Döş qəfəsi və ağciyər çatmamazliği olan qabirğaları bitişik uşaqların müalicəsi üçün təkmilləşdirilmiş bir üsuldir. Titan həlqələr qabirğalara taxilib, bitişik qabirğalar əməliyyatla ayrılaraq, döş qəfəsi genişletilir. Eyni zamanda həm qabirğaya həlqə və fəqərələrin arxa qisminə qarmaq takılıb aradakı çubuq genişletilərək onurğa sütunundakı əyrilikdə düzeltilir. Altı aydan bir uzatma yapılaraq, böyümə davam ettiyi müddətcə işləm təkrarlanır. Yetkinlik sonunda VEPTR çıkarılaraq qalıcı skolyoz əməliyyatı icra olunur. Qabirğadan qabirğaya, qabirğadan onurğaya, və qabirğadan çanaq sümüyünə icra olunan VEPTR uygulamaları xəstənin xüsusiyyətinə görə seçilir. Bu əməliyyatlar sırasında onurğa beyni və sinirlərə toxunulmadiğına görə yaralanma riskləri son dərəcə azdır. Əməliyatta qan gərəkməz və xəstə əməliyattın ertəsi günü evinə gedəbilir.

(a) Qabirğadan qabirğaya, qabirğadan onurğaya VEPTR
(b) Qabirğadan qabirğaya VEPTR
(c) Qabirğadan-çanaq sümüklərinə VEPTR tətbiqi.

MAGEC (MAGnetic Expansion Control)

Maqnetik uzaqtan idarəli uzatma sistemi ilə uzatılabilən çubuqlar, 6 ayda bir əməliyatsız uzatmaq mümkün olmaqtadır. ABŞ’də icad olunan bu sistem yeni istifadəyə başlanmıştır. Dışarıdan qüvvətli bir maqnit yardımıyla çubuq 48 mm-ə qədər uzatılabilməkdədir. Dışarıdan Hər 7 saniyə də 1 mm uzatmaq mümkündür.