Siqaretin disk yırtığına təsiri

Dünyada 15 yaşın üzərindəki 1,3 milyard insan siqaret istifadə edir və bunların əksəriyyətini kişilər təşkil etməkdədir. Yəni dünya nüfuzunun üçdə biri siqaret aludəçisidir. Dünyada hər 5 ölümdən 1-i siqaret ilə əlaqəlidir.

Siqaret iki tip asılılıq yaradır. Siqaret istifadəçilərindən asılılığın % 90’ı psixolojidir, %10 –i isə fizyoloji asılılıqdır. Psixoloji asılılığın əksər hissəsini görsəl asılılıq təşkil etməkdədir.

 

Fiziki Asılılıq

Fiziki asılılığın səbəbi nikotindir. Siqaret çəkildiyində xoşbəxtlik hormonu adlandırılan (serotonin, noradrenaline, dopamin ve endorfin gibi) kimyəvi maddələrin ifrazı müvəqqəti olaraq yüksəlir ki, bu da həmin insanda bir qədər keçici olaraq əhvalı yaxçılaşdıra bilər. Ancaq sıxıntılı və depresiya halında beyində bu maddələrin miqdarı azalır belə ki, beyinde uzun müddət qalmır. Bu halda isə insan özünü narahat ,sıxıntılı halda hissederek, tez tez bu xoşbəxtlik hormonunun yüksəlməsinə ehtiyac duyar. Sigara içenlerde bu kimyasal salgıları arttırma işini sigara üstlendiğinden vücut otonomisini de tamamen kaybeder ve tembelleşir Buna tıbbi olaraq “yoxsulluq duyğusu” deyilir. Bu zaman həmin insan endorfini (xoşbəxtlik hormonu) ifrazını artırmaq üçün çarəsiz olaraq çıxış yolunu yenidən siqaret çəkməkdə görür. Burdan aydın oldu ki keyiflenincə də, dərtlənincə də siqaret çəkilməsinin səbəbi budur . Halbuki endorfini (xoşbəxtlik hormonu) ifrazını artırmaq üçün günəşli yerlərdə olmaq, gülmək ,şirniyyat ,şokolad ,banan və çiyələk istifadə etmək kifayətdir . Hani denize düşen yılana sarılır, boğulmaktan kurtulur ama yılan tarafından sokularak öldürülür hesabı… Ayrıca, sigaranın genel beden sağlığı üzerinde de son dərəcə mənfi təsirləri vardır.Siqareti çəkdikdən sonra xoşbəxtlik verən duyğular oyandırdığından bütün siqaret istifadəkilər getdikcə siqaretin miqdarını artırmağa meyillidirlər. Sinir sistemi nikotinə adaptasiya olduqca istifadə olunan miqdarın artırılmasına təlabat yenə də artar, beləcə qandaki nikotin miqdarı da artar. Daha sonra müəyyən bir səviyyəyə çatınca aludəçi insan bu səviyyədəki nikotin miqdarını saxlamaq üçün siqaret artıraraqdan davam eder.

Siqareti tərk etməya çalışdıqda vücudunuz həm fiziki olaraq nikotinin əksikliyinə reaksiya göstərir, həm də bir yandan psixoloji olaraa alışqanlıqlardan azad olmaqla mübarizə aparmaq məcburiyyətində qalırsınız. İkisini birdən etmək bir qədər çətinlik tərədə bilər.

Nikotin çatmamazlığı səbəbiylə aşağıdaki simptomlar görüləbilinir:

• Depresiya
• Diqqət pozğunluğu
• Baş Ağrısı
• Əsəbilik
• Yorğunluq
• İştah Artışı
• Yuxu pozğunluğu
• Həssasiyyət

Diqqət: Bu simptomlar insanı yeniden siqaretə başlamağa təhrik edir çünkü nikotin səviyyəsi əvvəlki səviyyəyə çatıncaca simptomlar itir. Belə ki, simptomlar son siqretinizdən sonra 48 ilə 72 saat içərisində pik səviyyəyə çəxar. Daha sonra azalaraq bir neçə gün içərisində bitəcəkdir.Ona görə də insan iradəsiylə bir neçə günü dözərsə rahatlıqla siqaretdən azad olmuş olar.

 

Psixoloji asılılıq

Psikolojik asılılığı aşmaq bəlkə də işin daha çətin bir hissəsidir. Çünkü öncə siqareti: yemekten sonra, çox yorulduğunuzda, stresli olduğunuzda, əhvalınız çox yüksək olduqda, avtomobilə mindiyinizdə, səhər oyandığınızda vb.hallarda istifadə etməyi öyrənirsiz. Artıq belə hallarda reflektor olaraq siqareti alışdıracaq qədər vərdiş halını almısınız. Siqareti tərk etmək istədiyinizdə beyninizdəki bu əlaqələri qırmanız lazım olacaqdır.

 

Siqaretin Orqanizmə Təsiri

1. Boyun fəqərə arası disk yırtıqlarının yaranma ehtimalını artırmış olur.
2. Xroniki boyun və qol ağrılarının yaranmasına və qalmasına səbəb olacaqdır.
3. Vücudda xəstəliklərin yaranmasına səbəb olaraq, həyat keyfiyyətinizi azaldır.
4. Özünüzü çox narahat hissetmənizə səbəb olur.
5. Nəticəsi xərçəng olabilir və əziyyət çəkməniz mütləqdir
6. Üstünüzdən xoşagəlməz qoxular gələrək cəmiyyət tərəfindən mənfi qarşılanmış olacaqsınız.
7. Dişləriniz saralmış olaraq tez müddətdə töküləcək ki, bu da heç xoş olmayan görüntüyə səbəb olacaqdır.
8. İmmun sisteminiz azaldığı üçün , xəstəliklərə tez yoluxacaqsiniz.
9. Özünüzü həbs olmuş, asılı kimi hiss edərsiniz.
10. İstifadə etməyan insanlar tərəfindən itici görünürsünüz.
11. Həyata erkən veda etmək ehtimalımız yüksəkdir.
12. İstəmədən belə ətrafənəzdakı sevdiklərinizi, uşaqları, məsum körpələri zəhərləndirmiş olacaqsınlz. Unutmayın ki yuxarıda sadalanan xəstəliklərə: passiv siqaret çəkmə”nəticəsində sizdən daha tez əziyyət kəçmiş olacaqlar
13. Son və ən önəmlisi isə
    • Pulunuzla özünüzü zəhirləmiş olursunuz.
    • Vücudunuza verdiyi zərər üzündən günahkar olursunuz
    • Ətrafınızdakıların qul haqqına girmiş olursunuz

 

Siqaret sinirlərə və onurğa sütünuna necə təsir edir?

Beyindəki neyron (sinir) hüceyrələri arasındaki əlaqəni təmin edən sinapslar, nikotinin təsiri ilə zədələnir və sinirin keçiriliciliyini pozulur. Bu da həmin insanda beynin və onurğada ki, sinirlərin yavaş yavaş məhv olması (ölməsi) deməktir.

Fəqərə arası qığırdaqların qidalanmasını siqaret azaltdığına görə ,oksigensiz qalan hüceyrələrin özünün tez bir şekildə bərpa edə bilmədiyinə görə qığırdaq keyfiyyətini itirərək yırtığa çevrilmiş olur.

Siqaret sinirlərin qan dövranını pozduğuna görə əməliyyatdan sonra siqaret istifadəçilərində uyşuqluq, keylik və əllərdə zəiflik kimi şikayətlərin qalmaq ehtimalı daha yüksəkdir.

Siqaret haqqında ən çox soruşulan suallar ?

Tütündə sağlığa zərərli hansı maddələr mövcuddur?
Tütünün yanması zamanı 4.000-ə yaxın kimyəvi maddə yaranır və bunların 60 dan çoxunun xərçəng yaratdığı biliməkdədir.Bunlardan ən təhlükəliləri karbon monoksit, nikotin və qətrandır. Siqaretin həm qətranı həm də tüstüsü zararlıdır. Bu səbəblə siqaret istifadə etməyən ancaq tüstüyə məruz qalan passif istifadəçiləri də risk altındadır.

Bu maddələr necə öldürücü təsirə malikdir ?
Karbon monoksit: Avtomobildəki tüstünün tərkibindəki qazının eynisidir. Qanın oksigen daşıma qabiliyyətini azaldır.

Nikotin: Kokain və Morfin qədər alışqanlılıq yaradır. Qan təzyiqini və ürək döyüntülərini artırır. Karbon monoksit ile birlikdə ürək qan damar və beyin damar xəstəliklərinin *(infarkt, insult, endoarterit və s.) yaranmasına səbəb olur.

Qətran: Kanserojen (xərçəng yaratma qabiliyyəti) olub ağciyər, qırtlaq, ağız boşluğu orqanların xərçənginin, emfizema, xronik bronxitin və.s yaranmasına səbəb olur.

Az nikotin və qətranlı sigaretlər zərərləri azdırmı?
Xeyir. Qanda azalan nikotin miqdarını əvəz etmək üçün alışqanlığı olanlar daha çox istifadə edərlər.Az nikotinli siqaret istifadı edirəm demək psixoloji təskinlikədn başqa bir şey deyildir.

Filtrli sigaretlər zarərsizdirmi?
Xeyir. Filtr karbon monoksit və digər zəhərli qazları təmizləməz. Filtrli sigaret istifadəçiləri yenə də təhlükəli xəstəliklər yaranma ehtimalı yüksəkdir.

Siqaret nə üçün qadınlara daha zərərlidir?
Menopauza 5-10 il daha erkən olur. Doğum kontrol tableti ilə eyni zamanda siqaret istifadə edən qadınlar , istifadə etməyənlərə görə infark keçirmə şansı 10 qat daha çoxdur.

Dünyada siqaret istifadəsi nə qədərdir?
İnkişaf etmiş ölkələrdə 15 yaşın üzərində siqaret istifadəçiləri gündə orta hesabla 7-10 siqaret istifadə etdiyi təsbit olunmuşdur.

 

Siqaret istifadə etmək üçün bəhanələr və bundan azad olma metodları

Hər bir insan özünə görə müxtəlif bəhanələri, səbəbləri vardır.
Dadını bəyənirəm: Önünüzə boş bir boşqab qoyub, içinə bir paket siqaret doldurun, əlinizə çəngəl alıb yeyin. Əgər dadını çox sevirsinizsə, tamamiylə bitirəbilərsiniz.

Qoxusunu sevirəm: Əlinizə bitmiş bir parfüm şüşəsi alın, içine bir neçə siqaret atın, duman içində qalacaq şəkildə yandırın. Daha sonra bunu üzərinizə, v evə püskürün. Yəqin ki, “xoş” bir qoxu olmuşdur.

Dostlarım istifadə edir: Əmin olun dostlarınız da, bir başqa dostu istifadə etdiyi üçün çəkir. Sizi görən başqa görən bir başqası da istifadə edir.

Asılıyam:Əslındə deyilsiniz. Qadağan olduğu üçün, zərərli olduğu üçün, hər kəs istifadə etdiyi üçün belə bir hisə qapılırsiniz. Əslində suya və çörəyə də bağımlısınız. Amma suyun olmadığı bir yerdə susuz gözləyə bilirsiniz, demək siqaret istifadə etmədən də dayana bilərsiniz.

Əsəbimdən istafadə edirəm: Əslində siqaret istifadə etdiyinizdə beyninizi keyləşdirir, təsiri keçib gedincə beyniniz yorğun olur və beyniniz yorğun olduğu üçün yanaşı müşahidə olunan əlamətlər(səs- küy və.s) sizdə əsəbililik yaradır. Heç istifadə etməsəniz əsəbi də olmazsınız.

Keyfdən çəkirəm: İnsan həzz alınca ,sevinincə birilerini tebrik eder, teşekkür eder. Bu heç də siqaret istifadə etmək gərəkdirməz. Heç bir dövlət imperatoru bir ölkəni fəth etdikdən sonra “çox keyifliyəm bir siqaret çəkim” deməmişdir.

Siqaretdən İmtina Etmək Niyə Çətindir

Siqareti atmaq həqiqətəndən rahat bir iş deyildir. Amma milyonlarla insan da siqareti tamamən buraxmağı bacarmışdır. Biraz iradəsi olan bir insan, bu milyonların arasına çox rahatlıqla girə bilər.

Siqareti Tərketmək Üçün Psixoloqların Tövsiyyələri

1. Qərar vermə. Nəyə görə buraxmaq istədiyinizi düşünün. Hər kəsin özünə görə səbəbləri vardır; və buraxabilmək üçün həqiqətən istəməniz gərəkdiyini unutmayın.Bir insanın hər hansı bir hareketi etməsi üçün, ya özünə görə məntiqli səbəblər tapması lazımdır, yada ki bu hərəkəti silah gücüylə etməsi lazımdır. Kimsə sizin başınıza silah dayayıb, siqareti buraxdırmaq istəmədiyinə görə, özünüzə məntiqli səbəblər tapmağınız lazımdır. Buda bir həqiqətdir ki, ağciyər xərçəngi olmaq üzərə olan biri ya da qanqren olmaq üzrə olan birinin siqareti buraxmaq üçün çox məntiqli səbəbləri vardır.Əgər daha öncə buraxmağa cəhd etdiysəniz nəyə görə təkrar başladığınızı da yaza bilərsiniz. Təkrar başladığına peşman olmayan insan tanımıram. Ama bunu da unutmamaqda fayda var: İlk iki həftədən sonra dayanmaq çox daha rahatdır veə yenidən başlama ehtimalı böyük ölçüdə azalır.
2. Siqareti hansı səbəblərə görə tərk etmək istədiyinizi bir kağıza yazın. Bu işin nə qədər çətin bir iş olduğunu tamamən ağlınızdan çıxarın. “Çətin” kəliməsi ilə “imkansız” kəliməsi çox fərqlı bir şeylerdir.
3. Siqareti atmaq üçün təyin etdiyiniz tarixdən bir gün əvvəl çəkəbildiyiniz qədər çox siqaret çəkin.
4. Ailənizə, dostlarınıza və sevdiklərinizə hərkəsə siqareti atacağınızı elan edin.
5. Siqareti atmağı elan etdiyiniz gün əlinizdə qalmış olan bütün siqaret paketlərini, kibritləri və alışqanları atın, kül qablarını boşaldın. Beyninizdə daima , siqaret çəkməməklə qazanacağınız şeyləri düşünün. Davamlı bir şeylərlə məşğul olun. Teatra gedin, uzun yürüyüşler edin, restoranların siqaret istifadə edilməyən bölümündə yemək yeyin. Stomatoloqa gedib dişlərinizi təmizlədin.
6. Siqareti buraxmağı hədəflədiyiniz ilk gündə və sonrakı günlərdə, mümkün olduğunca aşağıdakılara əməl etməyə çalışın
7. Siqaret çəkmənin qadağan olduğu yerlərdə olmağa çalışın
8. Gün ərzində 4 litrə yaxın su için.
9. Hər dəfə siqaret çəkmək istəyi geldiyində bir stəkan su və ya başka bir maye için.
10. Qəhvə və spirltli içkidən uzaq olun.
11. Əlinizdə sizin fikrinizi dağıdacaq qələm və ya başka bir əşya saxlayın(təsbeh,açar və.s) tutun.
12. Şəkərsiz saqqız çeynəməyə çalışın.
13. Dişlərinizi yemək yedikdən sonra uzun müddət fırçalayın.
14. Sizi siqaret çəkməyə təşviq eden hallarla mücadilə edin.
15. Siqaret çəkməməklə əldə edə biləcəyiniz yeni dünyanı düşünün.
16. Bir neçə gün siqaret çəkməyən dostlarınızla birlikdə vaxtınızı dəyərləndirin.Çünki başqalarının siqaret çəkməsi və sizin də buna seyirci qalmanız, sizi də buna təşviq edəcəkdir.
17. Mütəmadi olaraq idmanla məşğul olun.
18. Siqaret istifadə edənlərin edə bilmədikləri hərəkətləri etməyə çalışın.Unutmayın ki siqareti tamamiylə atdığınızda bu idman hərəkətlərini bacaracaqsınız.
19. Bol-bol istirahət edin.
20. Xarici görünüşünüzə çox önəm verin.
21. Bol-bol güzgüdə özünüzə baxın.
22. Heç kimsənin evinizdə siqaret çəkməsinə icazə verməyin.

 

Siqaret çəkmək üçün kriz gəldikdə dərhal aşağıdakıları tətbiq etməyə başlayın

1. Bir şeylər için və ya yeyin.
2. Saqqız çeynəyin ,bir alma yeyin və ya biraz tum çatladın. On dəfə çox dərindən nəfəs alın.
3. Aldığınız onuncu nəfəsi bir müddət saxlayın. Bu müddət ərzində bir kibrit yandırın. Sonra yavaşca kibriti üfürərək söndürün. Özünüzü sərbəst buraxın və çox xoşladığınız şeylər düşünün. Çalışın ki diqqətinizi o istiqamətə yönləndirərək ,siqareti unutmağa cəhd edin.
4. Heç bir vaxt bir siqaretlə bir şey olmaz və ya bir ədədlə kimsəye zararı olmaz düşünməyin. Hiç bir zaman bir diye düşünmeyin –geri dönüşü olmayan bir hata bütün çabalarınıza son verebilir.
5. Sigarayı bırakma sebeplerinizi yazmış olduğunuz kağıda, bu sefer de sigarayı bırakmakla ne kadar memnun olduğunuzu yazın.
6. Kriz çabuk geldiği gibi çabuk da kaybolur, yeter ki kendinizi gevşetmeyi bilin

 

Siqareti Atmağın Qısa Yolu (Faydalı Məsləhətlər)

• Beyninizdə hər hansı bir tarix təyin edin və bunu da kağıza yazın. Bu tarixə qədər əlinizdəki siqaret paketi tamamiylə bitmədən yeni bir paket almayın.
• Siqareti paket halında yox tək-tək alın
• Hər zaman istifadə etdiyiniz markanı deyil,sizə görə dadı daha xoşagəlməz olan markanı alın. Bu işinizi bir qədər rahatlaşdıracaq
• Her siqareti yandırarkən özünüzü mümkün qedər güzgüdə izləyin.
• Siqaret kəçmək istədikdə bunu bir az gecikdirin. Hər siqareti bir saat gecikdirməniz ,günlük siqaret sayısını azaltmış olacaqdır.
• Siqareti yarım istifadə edərək söndürün.
• Siqareti istifadə etmək üçün fərqli otaqdan istifadə edin. Elə bir otaq seçin ki, orada olmaqdan məmnun olmayasınız.
• Yanınızda çaxmak daşımayın. Çaxmağa ehtiyacınız olduğunda bunu başqalarından istəyin
• Siqaret paketini rahatlıqla əldə edə biləyəcəyiniz yerə və daima qoyduğunuz cibinizə yerləşdirməyin. Əks tərəfdəki cibinizə, istifadə etmədiyiniz şkafa və ya uzaq bir yerə yerləşdirin. Belə olduğu halda qeyri iradi olaraq, istəmədən, adət olaraq siqareti götürüb yandırmaq istədikdə bunun qarşısını almış olarsınız.
• Kül qabını tez tez boşaltmayın. Gün ərzində nə qədər siqaret istifadə etdiyinizi kül qabında görmüş olacaqsınız, bu zaman ağciyərlərinizə nə qədər zərər vermiş olduğunuzu bir qədər düşünmüş olacaqsınız.
• Siqaret çəkmək istədiyiniz zaman alternativ vasitələrdən istifadı edin.*(Su ,meyvə şirəsi qəbul edin)
• Siqareti azaltmaq onu tərcitmək demək deyildir.Bu səbəblə siqaretden imtina etmək üçün iradənizi toplayaq özünüz üçün vaxt təyin edin
• Elektronik siqaret şeklində bir cihaza boşuna pul vermeyin, siqareti buraxmanızı kolaylaştırmaz, sadəcə zəhərlənməmənizi təmin edir, əslində siqaret istifadə etməyə davam edərsiniz
• Nikotin saqqizi deyilən bir şey yoxdur, normal saqqız çeynəyin
• Yemekdən sonra bir siqaret yandırıb həzz almağı, sonra yatıb qalmağı ağlınıza gətirməyin. Siqaretin dadını pozacağınız qidaları (süd, qatıq və.s ) yemək istifadə edin.
• Rahatlamaq üçün siqaret çəkmək yerinə meyvə suyu için; həm dadlıdır, həm zərərsiz
• Əliniz boş qalırsa (televizor izləyərkən vs ) əlinizə bir təsbeh yada zəncir alın. Əgər aksessuar sevmirsinizsə, bir kağız qələm alın; televizordaki programlardan qeydlər alın yada birşeylər qaralayın, şəkil çəkin və s.
• Siqaret çəkilən yada çəkilməyə təşviq edəcək mühitlərə daxil olmayın. Yanınızda istifadə edən birisi varsa açıq sahəyə çıxmalarını təşviq edin. Mümkünsə futbol oyunlarını evdə izləyin yada izləməyin özətini izləryərsiniz, çox fanatiksinizsə stadiona gedin, olmadı radiodan dinləyin