Fibromiyalgiya
Ağrıların daha çox yayılmış halda boyun, çiyin, kürək və ayaqlarda olmaqla yorğunluq, səhər tutqunluğuyla özünü biruzə verən xroniki bir sümük-əzələ sistemi xəstəliyidir. Ən sıx 30-60 yaşlar arasında rast gəlinir. Hər yaşda və hər iki cinsdə müşahidə olunur. Qadınlarda kişilərə nisbətən 10 dəfə daha çox görülür.
Fibromiyalgiyanın yaranma səbəbləri
Fibromiyalgiyanın səbəbi hələ də tamamiylə araşdırılıb dədiqliklə tapılmamışdır. Fibromiyalgiyanın səbəbi tam olaraq bilinməsə də, alimlər artan ağrının, beynin ağrı siqnallarını fərqli şəkildə yönləndirməsinin nəticəsi olduğunu düşünürlər. Sinir siqnallarını ötürən neyrotransmitter adlandırılan kimyəvi maddələrin artma və ya azalmasıyla əlaqədar beyindəki ağrı qəbul edən sinirlər, normalda hissedəcəkləri ağrıdan daha çoxunu hiss etmelərinə səbəb olacaq şəkildə dəyişir. Həddindən çox idman və ya ağır sport, hərəkətsizlik, soyuq və nəmli havalar, psixoloji stresler, qayğı, depressiya, rahatkatmayan yuxu və bəzi revmatik və hormonal xəstəliklər ağrıları artırır. Fibromiyalgiya, ailədən keçən bir xəstəlikdir, yəni bu xəstəlikdə genetik faktorların rol oynaya bilməsini bəzi alimlər qeyd edirlər.
Fibromiyalgiyada şikayət və kliniki əlamətlər.
- Hər tərəfim ağrıyır tərzdə ağrıların olması
- Ağrıların 3 aydan uzun müddətdə davam etməsi.
- Əzələ və oynaqlarda mövcud olan ağrının gündən günə dəyişik xarakterdə olması
- Ağrının xüsusiylə narahat yuxu, soyuq və nəmli havalar, psixologi streslə, mexaniki yüklənmələrlə artabilməsi
- Həyacan və depresiya
- Xroniki baş ağrısı
- Ağız, burun və gözlərdə quruluq
- 18 həssas bölgələrin olması (kürək, çiyin, boyun, göğüs ve kalçalardadır)
- Boyun, çiyin, diz, dirsək və ya ayaqlarda, sarğıda həssasiyyət ola bilir
- Rahatlaşdırmayan yuxu
- “Gecə kifayət qədər yatmağıma baxmayaraq səhər heç yatmamışam kimi qalxıram” şikayəti
- Sabahları və günün ilərləyən saatlarında yorğunluq
- Gərilim və ya miqren tipli baş ağrısı, başda sərsəmlik hissi ola bilir
- Diqqət toplamada çətinlik
- Əllər, qollar, ayaqlar, pəncə və ya üzdə hissiyyatsızlıq, keylik və ya müxtəlif pozuntu hiss edilə bilinir
- “Tez tez yoruluram, heç bir iş görə bilmirəm”
- Qarın ağrısı, şişlik, qəbzlik, ishal kimi mədə-bağırsaq sistemiylə əlaqədar şikayətlər
- Mensturasiya öncəsi gərginlik, ağrılı menstural dövr
Bu şikayətlər yumuşaq toxuma revmatizması (fibromiyaljiya) olan xəstələrdə ən sıx dilə gətirilən narahatçılıqlardır. Fibromiyaljiya yaygın əzələ, skelet sistemi ağrısı, yorğunluk, yuxu pozğunluğu olan xroniki, qarışıq bir ağrı sindromudur. Bu şikayetlərin hamısı eyni anda görülməyəbilir, əlamətlər insandan insana fəqlilik göstərir. Ancaq əzələ və oynaq ağrıları, dincəltməyən yuxu və yorğunluq ən sıx görülən şikayətlərdir. Diaqnoz. Fibromiyalgiya diaqnozu əsasən xəstənin şikayətinə və müayinə əlamətlərinə əsasən qoyulur. Fibromiyalgiya üçün xarakterik olan spesifik bir analiz yoxdur. Sadəcə həkim tərəfindən yayğın bədən ağrısı verən revmatizmal və hormonal xəstəlikləri inkar etmək üçün bəzi müayinələr icra oluna bilər.
Müalicə
Fibromiyalgiyada məqsəd ; ağrıları götürmək, yuxu pozuntusunu qaydaya salmaq, zehni və psixologi gərginliyi azaltmaqdır.
- Dərman müalicəsi: ağrı kəsicilər, iltihab əleyhinə dərmanlar, antidepressantlar
- Fizioterapiya : səthi qizdiricilar -hot pack, infraruj, dərin toxuma və əzələ qizdiran, elastikliyi və qan dövranını artiran dərin qızdırıcılar – ultrasəs və qisa dalğa, Eleltroterapiya – TENS, interferans ve diadinamik axımlar kimi ağrı kəsici proseduralar Hipnoz, akupunktura, masaj və kiropraktik üsullərdə tövsiyyə olunur. *(daha ətraflı məlumat üçün boyun yırtığı müalicəsində fizioterapiya bölməsinə baxılsın)
- İdman: Əzələləri əsnətmək, rahatlatmaq və gücləndirmək üçün çox vacibdir. Ayrıca zamanla ağrını və yorgunluğu da azaldır, xoşbəxtlik hormonunun (endorfin) ifrazını artıraraqinsanin özünü yaxşı hissetməsini təmin edir. İdmana əzələləri elastikləşdirəcək gərmə hərəkətləri, üzmə, su gimnastikası, yürüyüş və ya sabit velosiped kimi yüngül xarakterli aerobik məşqlər ilə başlanaraq sonradan tədricən planlı şəkildə yavaş-yavaş artırılmalıdır. Başlanğıcda olunan ağır idman və tenis kimi sportlar ağrılarınızı artırabilər. Bu səbəblə məşqlərə günaşırı 5 dəqiqə ilə başlanır, məşq öncəsi 5 dəq əzələləri elastikləşdirən gərmə məşqləri olunur, tədricən həftədə ən az 4 gün 30-60 dəqiqəyə qədər çatdırılır. Bu nöqtəyə çatdıqdan sonra qaçmaq, tenis kimi daha ağır sportlara keçmək mümkün ola bilər
- Sport: Ardıcıl olunan və özünü yormadan bütün vücut əzələlərini çalıştıran üzmə, yürüyüş, gimnastika kimi sporlar həm zehni rahatlama ilə yanaşı, həm də əzələrin güclənməsini və gevşəməsini yaradaraq xəstəliyin yenidən kəskinləşməsinin qarşısını almış olur.
Fibromiyalgiyada Qidalanma
Fibromiyalgiyada doğru ve dietik qidalanma çox vacibdir. Meyvə və tərəvəzdən zəngin bir diyet əzələləriniz üçün lazımlı mikroelement və vitaminləri daşımaqdadır. Tam dolğun bir istirahət etdirəcək, yorğunluğunuzu çıxaracaq yuxu üçün xüsusiylə axşamları ağır yeməklərdən, alkol, qəhvə və çay kimi içəcəklərdən uzaq durulması tövsiyyə olunur. Eyni zaman da duzlu və şəkərli qidalardan uzaq durmaq məsləhətdir.
Fibromiyalgiyadan Qorunmaq üsulu
Fibromiyalgiyadan qorunmaq üçün bilinən bir üsul yoxdur. Ancaq doğru qidalanma, çətin olmayan məşqlər, rahatladıcı bir yuxu, dəngəli idman etmək ağrıların təkrarlanmasının qarşısını almış olar.
Fibromiyalgiya və Myofassial Sindromun Müqayisəli Diaqnostikası
Fibromiyalgiya sindromu əksər hallarda fibromiyalgiya ilə qarışdırılır. Miyofasyal ağrı sindromu (MAS) əzələlərdə və ya fassiyalarda yaranan gərgin bantlardakı tətik nöqtələrdən qaynaqlanan ağrı və ağrıya yanaşı olan əzələ spazmı, həssasiyyət, oynaq hərəkət həcmində məhdudiyyət, passivlik, yorğunluqla xarakterizə olunan bir sindromdur. Fibromiyalgiya sindromunda ağrı daha yayğındır, myofasial ağrı sindromu isə daha az əzələ qrupunu əhatə edir. Fibromiyalgi daha çox qadınlarda, miyofassial ağrı isə hər iki cinsdə bərabər sıxlıqda görülür. Fibromiyalgiyada ağrı tutuqluq və həssasiyyət vücudun hər tərəfındə yayğındır, miyofassial ağrıda isə bir və ya bir neçə bölgədədir. Myofassial ağrıda yorğunluq və yuxusuzluq yoxdur ya da daha yüngüldür. Myofassial ağrının müalicəsi fibromiyalgiyaya görə daha asandır.
