Boyun Kanal Darlığı nədir?
Boyun kanal darlığının əlamətləri
Servikal myelopatiya, boyun bölgəsində onurğa beyninin sıxılması nəticəsində yaranan yuxarı və aşağı ətrafların hərəkət və hissi qabiliyyətinin, çanaq orqanları funksiyasının pozulmasını ifadə edir. Servikal radikülopatiya isə boyundakı sinir kökünün kompressiyası nəticəsində yuxarı ətrafın müəyyən bir bölgəsində meydana gələn ağrı, hərəkət və hissiyatın pozğunluğu ilə xarakterizə olunan funksiya pozğunluğudur. Bir çox xəstədə, servikal myelopatiya zaman içində gedərək artan bir şəkildə ilərləyir. Əllərin çalışma şəklində yüngül dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Boyun kanal darlığı zamanı xəstələr əllərinin iş qabiliyyətinin, bacarığının azaldığını, əşyaları daha tez-tez düşürdüklərini, köynək düymələrini əvvəlki qədər rahatlıqla bağlayamadıqlarını, ya da əl yazılarının öncəki dövrlərə görə daha pis olduğunu müşahidə edirlər. Müvazinətin itirilməsi də meydana gələbilir və buna görə də yürürkən əvvəlki dövrlərə görə daha çox əşyalara tutunaraq gəzmə ehtiyacı hiss edirlər. Yürümə gözlə görülür dərəcə də kobud, müvazinətsiz olabilir. Bəzi hallarda , kişinin beyni ayaqlarının fəzada və ya zaman boşluğu içində hara da olduğunu bilməzlər. Nadirən bağırsaq ya da sidik kisəsini iradi olaraq nəzarətdə saxlaya bilmirlər.
Boyun kanalı darlığının (stenozunun) diaqnostikası
Rentgen filmi boynunuzla əlaqəli ümumi bir məlumat verə bilir. Belə ki, travmatik dəyişiklik, osteoxonroz, lordozun itməsi, disk məsafəsinin azalması, əməliyyat sonrasi keycin vəziyyəti haqqında və s. məlumat verəcəkdir. Ancaq disk yırtığı, onurğa beyni xəstəlikləri, iltihabi dəyişikliklər, şiş xəstəlikləri haqqda məlumat vermə qabiliyyəti azdır. Çunki stenozun təyini zamanı boyun nahiyyəsində olan yumuşaq toxumalarin (disk, sinir, haram ilik, damar və s.) görüntüləməsində rentgen acizdir. Ona görə dəqiq görüntü üçün KT və ya MRT şərtdir.
Komputer Tomoqrafiya (KT) onurğa kanalının, fəqərələrinin dəyərləndirilməsində istifadə olunur. Yumuşaq toxumalarinın dəyərləndirilməsində bir o qədər informativ deyildir. Stenozda onurğa kanalına kontrast maddə inyeksiya sonrasi myeloqrafik KT icra oluna bilinir ki, bu daha çox informasiya verməyə yardım etmiş olur.
Maqnit Rezonans Tomoqrafiya (MRT) texnologiyanın son nemətlərindəndir. Bu cihazlar sayəsində sümüklərlə birlikdə yumuşaq toxuma rahatlıqla və ətraflı görülebilmektedir.
Elektromiyografiya (EMG) əlinizdən və ya qolunuzdan geçen elektrik siqnallarını ölçülmə işidir. EMG (elektromiyografi) xalq arasındakı adıyla sinir ölçüm testi kimi tanınmaqdadır. Bu sayədə sinirlərdə nə qədər hissiyyat itkisi varsa onun təyinində mühüm əhəmiyyətə malikdir. Birdən çox boyun yırtığı olduğunda hansı yırtığın kliniki olaraq daha çox problem yaratdığını təyin etmədə, cərrahi göstərişin qoyulmasında, diaqnozun dəqiqləşdirilməsinə yardımcı olur. Eyni zamanda elektromyogram (EMG) boyun fəqərə arası disk yırtığı ilə əlaqədar olan radikülopatiya (boyun köklerine bağlı rahatsızlık) ilə karpal (ulnar) tunel kimi qolda olan tuzak neyropatik sinir xəstəliklərinin birbirinden ayıraraq, differensasiya olunmasında yardımçı olur.
Boyun kanal darlığının müalicəsi
Xəfif boyun darlığı olub, onurğa beyni ciddi olaraq zədələnməmişdirsə, qeyri-cərrahi müalicələr diqqətli şəkildə icra olunarsa xəstələr fayda görə bilirlər. Bu zaman pasient öz xəstəliyi və gedişatı haqqında ətraflı məlumatlandırılmalıdır. Xəstələr onurğa kanalının daralmasıyıla əlaqədar olaraq gələcəkdə haram iliyin hər hansı bir probleminə (myelopatiyaya) gətirb çıxara biləcəyini bilməlidirlər. Ona görə də xəstələr onurğa beynini riskə məruz qoya biləcək davranışlardan, hərəkətlərdən, yıxılmadan,təhlükəli idmanlardan, travmadan ,avtomobil istifadəsində yüksək sürət zamanı ani əyləc istifadəsindən maksimum dərəcədə özlərini qorumalıdırlar. Yumuşaq bir boyunluq (korset ) içinde qısa müddətli immobilizasiya bəzi xəstələrdə faydalı olabilir. Fizyoterapevt həkimlər xəstələrin yıxılmalarının qarşısını alabiləcək doğru yürümə mexanizmi və əl dəstəkli ya da walker kimi yardımcı vasitələrin tətbiqi haqqında xəstələri marifləndiriməlidirlər. Onurğa kanalında daralma olan xəstələrdə myelopatiyanı artıran səbəblər arasında yaşla bərabər meydana gələn degenerativ dəyişikliklər, sıxışmaqda olan onurğa beyninin yıxılma və ya avtomobil qəzası ilə yaralanması, spinal instabilitə ya da bütün bunların birliktəliyi yer alır. Servikal myelopatiya şikayetləri ciddi dərəcədədirsə ya da ilərləyici isə, onurğa cərrahı tərəfindan aşdırılması lazımdır.
Boyun Kanalının Darlığının (Stenozunun) Cərrahi Müalicə
Qeyri cərrahi müalicələr effektsiz olduğu halda cərrahiyyə olunması xəstə üçün uyğun seçenəkdir. Onurğa cərrahınız Yapılacak ameliyat tipini belirlemek için önce cerrahınız bazı faktörleri inceleyecektir. Bunlar arasında omurilik ya da sinir köklerindeki sıkışma noktalarının kesin olarak belirlenmesi, sıkışmanın kaç seviyede birden olduğu, boyun omurganızın dizilimi ve genel tıbbi durumunuz bulunmaktadır.
Onurğa kanalinda olan sıxışmanın dərəcəsindən, yerləşməsindən, sıxılma səviyyəsindən, fəqərələrin düzülüşündən asılı olaraq boynun ön tərəfindən ( anterior), arxa tərəfindan ( posterior), ya da hər ikisini birdən icra oluna biləcək əməliyyat taktikası seçilir.
Əməliyyat boynun ön tərəfindan olunacaq isə, boynun ön tərəfındən kiçik bir kəsik aparılacaqdır.
Yumuşaq toxumalar kənarlara çəkilir bu zaman boyun fəqərələri görülür. Sinir kökünü sıxan sümük və disk yırtığı götürülür. Bundan sonra qalça sümüyünün qanadından götürülən bir miqdar sümük elementi (bəzən bu məsafə böyük olduqda içərisi sümüklə doldurulmuş titan qəfəs yerləşdirilir) hər iki fəqərə arasına yerləşdirilir və hər iki fəqərə metal plak və vidalar yardımı ilə birbirinə sabitlənir.
Əməliyyat sonrasında qısa bir müddət üçün boyunluq taxmanız lazım olacaqdır.
Boynun arxasında (posterior) əməliyyat zamanı əməliyyat kəsiyi , sinirlərin onurğadan çıxtığı bölgənin tam üzərindən icra olunur. Sinir üzərinə təzyiq edən, sıxan sümük elementi,disk fraqmenti götürülür. Ameliyattan sonra bir süre istirahat gerekebilir. Posterior cərrahiyyə zamanı onurğa beynini sərbəstləşdirilməsi (dekompresyon) üçün iki tip əməliyyat icra olunur: laminektomiya ve laminoplastika. Hər iki ameliyatta da, omurların arka kısımları çıkarılarak omurilik üzerindeki bası gevşetilir. Laminektomide omurganın arka kısmı tamamen çıkarılır. Laminoplastide, omurun arka kısmı üzerinde bir menteşe oluşturulur ve omuriliğe yer açılması için lamina bu menteşe üzerinden kaldırılır. Bazen, boyun bölgesindeki omurga kolonunun stabilizasyonu için metal vida veya plaklar kullanılır.
